Interview met Ineke van der Valk
Zoals u op desze website kunt zien heeft ProMosaik in samenwerking met Milena Rampoldi de belangbrijke studie over islamofobie en discriminatie van de Nederlandse onderzoeker Ineke van der Valk vertaald in het Duits en Italiaans. We zijn blij dat zij over belangrijke aspecten van dit thema een interview met ons wilde hebben.
Zij gaat hierbij in op verschillende aspecten van het thema die niet alleen voor Nederland maar ook voorbij de grenzen ervan van belang zijn.
Wij plaatsen hier het interview in het Nederlands, gevolgd door onze vertaling. Wij verheugen ons op feedback van de Nederlandse lezers. Zij kunnen zich nog beter verstaan met het thema zoals dat in het boek wordt behandeld dan de lezers uit Duitsland die het net als de Italiaanse lezers eerst moeten vertalen naar de kontekst van hun eigen land.
ProMosaik is van mening dat een uitwisseling van inzichten door islamofobiedeskundigen in heel Europa en de vertaling van studies over dit thema belangrijk zijn om het probleem goed aan te kunnen pakken. Ik laat me weer inspireren door Martin Luther King die zei: „Ik heb een droom“!.
Wij hebben ook een droom: een droom over Europa zonder islamofobie. Deze droom vereist iets bijzonders: een interreligieuze dialoog met het oog op een tolerante houding tegenover de islam.
Dank
Dank u wel!!
Dr. phil. Milena Rampoldi
Redaktion von ProMosaik e.V.
Interview met Ineke van der Valk
Wat is islamofobie eigenlijk?
Islamofobie zoals het zich tegenwoordig manifesteert is een vorm van racisme . Het is een
ideologie die met gebruik van stereotypen, vooroordelen en eruit voortvloeiende
gedragingen systematisch en consistent een negatieve betekenis geeft aan ‘de islam’ en/of
aan ‘moslims’ met als gevolg sociale uitsluiting en discriminerende behandeling van moslims.
Het kent de laatste tijd een opleving maar heeft vaker in de geschiedenis een rol gespeeld.
Aan de ene kant zagen we het stereotiepe exotisch van het oriëntalisme, aan de andere kant
werd het agressieve en gewelddadige benadrukt dat nog stamt uit de tijden van de
kruistochten en de Nijmeegse wetenschappers hebben nog niet zo lang gelden een boek
gepubliceerd over de beeldvorming over islam in Nederland in de laatste 150 jaar. In mijn
volgende boek ga ik hierop in. Ook hier zien we vaak een negatief imago, maar ook meer
positieve beelden komen altijd voor en vaak tegelijkertijd. Zo heeft de kerk bijvoorbeeld
vanaf de jaren 60 een belangrijke rol gespeeld in het bevorderen van dialoog en ontmoeting.
Had Huntington gelijk met zijn theorie?
Huntington heeft een theorie uitgewerkt over botsende beschavingen. Het wereldbeeld dat
voor de val van het communisme overheersend was bestond uit het Westen versus het
communisme en de Derde Wereld. De belangrijkste tegenstelling was die tussen
verschillende ideologieën. Vanuit dat perspectief werd gekeken naar internationale relaties.
Hij heeft daar een perspectief van verschillende dominante beschavingen – hij onderscheidt
negen beschavingen in de nieuwe wereldorde- voor in de plaats gesteld en zegt dat waar er
botsingen zullen zijn in de komende decennia deze over cultuur zullen gaan, vooral wijzend
naar het Westen en de islam, maar ook bv naar Azië, vooral China. Hij verwachtte die
wetmatigheid maar deze is daarmee nog geen gegeven, hoewel sommigen dat misschien
graag zien. Daarnaast is zijn visie ook wel misbruikt door wie er munt uit wilde slaan. Het zijn
ook veel te grote lijnen om goed te interpreteren wat er aan de hand is. Als ik zeg dat de
werkelijke scheidslijn in een wereld van globalisering loopt tussen de krachten, individuen
en bewegingen, die hechten aan democratie, mensenrechten, sociale rechtvaardigheid,
menselijke waardigheid en de rechtsstaat versus degenen die uitbuiten, onderdrukken,
overheersen, ongelijkheid in stand willen houden, mensenrechten vertrappen , vrijheid
ontnemen en geweld gebruiken, dan denk ik een veel belangrijkere tegenstelling te pakken
te hebben.
Er is zoveel variatie binnen wat hij beschavingen noemt, er is niet één islam en één
islamitische cultuur, we hebben het over een groot deel van de wereldbevolking,
verschillende nationaliteiten, verschillende richtingen binnen de religie, er zijn veel meer
burgers die in de islam inspiratie vinden om een zinvol, vreedzaam leven te leiden, hun
kinderen op te voeden in waarden gericht op een sociaal bestaan met respect en zorg voor
de medemensen dan dat er mensen zijn die er inspiratie uitputten om geweld te gebruiken,
hoewel die er helaas ook zijn.
Welke verklaring heeft u voor het anti-moslim en islamsentiment?
Allereerst hebben alle mensen evolutionair gesproken een neiging mee gekregen om te
categoriseren en te generaliseren – het helpt de wereld beter te begrijpen maar heeft dus
ook nadelen waar we het toepassen op andere groepen dan wie we als onze eigen groep
zien. Daarom is het zo belangrijk om een antiracisme beleid te hebben en te zorgen dat
mensen worden opgevoed met een goed inzicht in dit verschijnsel en de risico’s ervan.
Opleving in de laatste jaren gerelateerd aan de opkomst van het islamistisch terrorisme en
aan de sociale problemen die samenhangen met de komst van grote groepen moslims als
migranten naar West Europa. De economische, maar ook culturele crisis, het gebrek aan
vertrouwen in de politiek doen ook geen goed. Als laatste noem ik de krachten die uit dit
alles een slaatje slaan en deze zaken bewust aanscherpen om angst en haat te zaaien tussen
bevolkingsgroepen. Dat bewust en politiek georganiseerd bevorderen van vijandigheid
richting bepaalde groepen is bijzonder gevaarlijk.
Laten we niet vergeten: Antisemitisme in Duitsland kon uitlopen in de Holocaust omdat het
politiek georganiseerd werd. Geschiedenis herhaalt zich nooit op dezelfde manier maar we
kunnen wel leren van de geschiedeins om zaken op tijd bij te stellen en herhaling van
onrecht te voorkomen.
Wat zijn de gevolgen?
Het gevolg is dat moslims komen steeds meer apart komen te staan, migranten worden
steeds meer alleen maar als moslims gezien, terwijl ze ook andere identiteiten hebben, er
wordt onjuiste, oppervlakkige, eenzijdige en selectief bijeen gegrabbelde kennis over de
islam, de islamitische cultuur en geschiedenis verspreid, mensen worden tegen elkaar
opgezet, jongeren raken vervreemd van de samenleving, keren zich af en lopen het risico
verdwaald te raken ; dit kan richting psychische problemen gaan, criminaliteit of
extremisme; succesvolle jongeren verlaten Nederland en zoeken hun heil elders.
Discriminatie en racisme nemen toe.
Wat moet ertegen gedaan worden ?
Burgers zouden zich moeten afkeren van partijen die angst en haat organiseren. Weer de
dialoog en ontmoeting zoeken. Lokaal in gemeenschappen maar ook op andere niveaus . Er
is een nieuw elan aan het ontstaan onder jongeren, richting oprechtheid, waarachtigheid en
terugkeer van menselijke verhoudingen – verhoudingen die haaks staan op de graaicultuur,
op bureaucratie en technocratische verhoudingen- in de cultuur, maar ook in het
economische leven, met aandacht voor het lokale en het ecologische. Het is nodig en zou
goed zijn als deze beweging ook een sociale component meeneemt die gericht is op het
tegengaan van kloven tussen burgers en groepen, op positieve samenwerking.
De overheid moet een krachtig ad beleid voeren, islamofobie erkennen als
discriminatiegrond in plaats van het ergens verstoppen in de categorie ‘discriminatie op
grond van godsdienst of levensbeschouwing’, en stelling nemen tegen populisme. Politici
dienen hun functie als rolmodel weer op te pakken, waarden en normen benoemen en
voorrang geven boven technocratisch gedoe. Inzetten op beleid om sociale problemen op te
lossen en sociale rechtvaardigheid als richtsnoer voor beleid te gebruiken zodat mensen
weer gaan geloven in het project Nederland. We waren ooit een rol model van tolerantie we
lijken nu langzamerhand internationaal een rolmodel van intolerantie te worden. Daar moet
een eind aan komen.
Moslims zelf hebben ook een belangrijke rol te vervullen: een bijdrage leveren aan een
betere samenleving, participeren, zichzelf verder ontwikkelen zodat goed inzicht in hoe de
samenleving werkt, hoe discriminatie werkt (niet overdrijven en overreageren), bij de ander
maar ook bij jezelf, het belang van opvoeding en vorming, ook gericht zijn op dialoog en
ontmoeting, jongeren op het rechte pad houden, je niet laten provoceren , inzicht geven in
wat islam voor je betekent , je organiseren en meedoen in sociale bewegingen, vakbonden,
politieke partijen, allemaal plekken waar dialoog en ontmoeting vorm krijgen. Moskeeën
moeten open en toegankelijk zijn, ook voor anders en niet-gelovigen.
Als mensen namen en gezichten krijgen , hun levensgeschiedenissen en toekomstplannen
delen dan wordt het gras voor de voeten van generalisatie en stereotypering weggemaaid.
Dan blijkt er vaak meer dat ons bindt dan dat ons verdeelt.
http://promosaik.blogspot.com.tr/2014/08/interview-met-ineke-van-der-valk.html
